Glasdatabase brengt tientallen verdachten in beeld: een vooruitblik op IAFS 2023 - deel 5
De nieuwste snufjes en trends in de forensische opsporing uitwisselen, een relevant netwerk ontmoeten en ervaringen en kennis delen. Dat is waarvoor forensisch onderzoekers van over de hele wereld bijeenkomen op de driejaarlijkse bijeenkomt van de International Association of Forensic Sciences (IAFS) in Sydney. De bijeenkomst vindt plaats van 20 tot en met 24 november. Ook forensisch onderzoekers van het NFI reizen naar Australië om over hun werk te vertellen. Eén van hen is Peter Zoon, forensisch deskundige Microsporen & Materialen van het NFI. Hij vertelt over de glasdatabase, die sinds 2014 vele tientallen Nederlandse én buitenlandse verdachten in beeld brengt.
Glasscherven vliegen overvallers van een juwelier of de daders van een ram- of plofkraak vaak om de oren. Ze slaan vitrines in met hamers, rammen ruiten in met een auto of blazen die weg met explosieven. Daarbij komen minuscule glassplinters op de kleding van de daders terecht. Of ze dringen in het rubber van hun schoenzolen. Zo’n splintertje glas kan een verdachte linken aan de plaats delict. “Kleine verontreinigingen in de grondstoffen waaruit glas wordt gemaakt, zorgen ervoor dat de samenstelling van glas erg onderscheidend is”, vertelt Peter Zoon: “Dankzij deze chemische ‘vingerafdruk’ van glas, kunnen we glassplinters die in de kleding van een verdachte zijn aangetroffen, vergelijken met het glas van een plaats delict. Dit helpt de politie om een verdachte aan een delict te koppelen.”
Plofkraken
In Nederland en Duitsland heeft de database sinds 2014 tientallen verdachten in beeld gebracht of gelinkt aan plofkraken, die anders wellicht buiten het zicht waren gebleven. Het aantal plofkraken is in Nederland inmiddels over het hoogtepunt heen. “2016 was een recordjaar,” vertelt Zoon. Toen waren er 111 plofkraken: “Een dadergroep uit 2015-2016 was maar liefst aan 19 verschillende plofkraken te linken met behulp van glas in de database. Dat terwijl toen in de database slechts glas van 30 procent van alle plofkraken zat.” 7 mannen werden door de rechtbank Midden-Nederland veroordeeld tot gevangenisstraffen van 5 tot 10 jaar voor hun betrokkenheid bij ramkraken in Uithoorn en Hilversum en plofkraken in Leersum, Driebergen, Almelo, Utrecht, Axel en Nuland.
| Wat | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Physical | 5 | 30 | 3 | 1 | 2 | ? | ? | ? | ? |
| Explosian | 44 | 56 | 79 | 65 | 61 | 71 | 25 | 3 | 9 |
| Other | 9 | 9 | 29 | 8 | 6 | ? | ? | ? | ? |
| Total | 58 | 95 | 111 | 74 | 50 | 83 | 28 | 3 | 9 |
Exportproduct
Waar plofkraken in eerste instantie vooral een Nederlands verschijnsel waren, duiken ze na 2016 ook op andere plekken op. Met name in Duitsland. Vijf mannen pleegden in 2017 in Duitsland in vier dagen tijd meerdere plofkraken. De rechtbank Midden-Nederland veroordeelde de hoofdverdachte, een 29-jarige man uit Utrecht, tot 7 jaar gevangenisstraf voor zijn betrokkenheid bij 4 Duitse plofkraken. Glassplinters in de bivakmuts van de verdachte waren te linken aan de plaats delict. In totaal is in het afgelopen jaar in Duitsland ongeveer 30 miljoen euro buitgemaakt bij circa 500 plofkraken, aldus Zoon. Hij vervolgt een beetje beschaamd: “De plofkraken bleken veelal een Nederlands exportproduct. De Duitse politie schat dat 70 tot 80 procent van de plofkraken in Duitsland wordt gepleegd door daders met de Nederlandse nationaliteit.” Zoon hielp de Duitse collega’s met de opbouw van hun eigen glasdatabase.
Uitwisseling
In de Nederlandse glasdatabase zitten inmiddels bijna 650 referentiestukjes glas uit circa 225 strafzaken. Vanuit Duitsland zitten er inmiddels meer dan 2000 referentiestukjes in de database. “Sinds 2019 zijn in 50 onderzoeken glassplinters vergeleken met de referentieglas in de database en dat leverde in iets meer dan de helft van de gevallen één of meerdere overeenkomsten op,” vertelt Zoon.
Australië
Op de IAFS in Sydney geeft Zoon een presentatie over de glasdatabase en wat het oplevert. Na afloop van de IAFS brengt Zoon ook een bezoek aan de Australische Federale Politie (AFP). Sinds het onderzoek naar de zaak MH17 zijn de lijnen met deze opsporingsdienst kort. “De AFP heeft het afgelopen jaar apparatuur aangeschaft om glas te analyseren. Het is dezelfde apparatuur die het NFI gebruikt. Het gaat om hightech analyseapparatuur waar een laser in kleine glasdeeltjes gaatjes schiet. Het wolkje aan materiaal dat eerst in het gaatje aanwezig was, komt daarna in plasma van circa 7000 graden. Het plasma is zo heet dat de deeltjes uiteen vallen tot atomen. De atomen worden vervolgens geïoniseerd en geteld met een massaspectrometer,” vertelt Zoon. Met de ionen kun je de chemische vingerafdruk van het glas bepalen.
Hulp
Brengen we ook onze glasdatabase naar Australië? Zoon lacht. “Nee, we delen alleen onze software en methodes. Glas delen heeft niet zoveel zin. Australië ligt vrij geïsoleerd van West-Europa. Het glas dat wij in Nederland onderzoeken, is voornamelijk in Europa geproduceerd. Glas dat Australië onderzoekt, wordt daar in de regio gemaakt. Dat maakt dat de samenstelling waarschijnlijk anders is.” De Australiërs zullen dus hun eigen database moeten opbouwen, maar met een beetje Nederlandse hulp.